Nasar Hammoudi (84) uit Zundert, zit vast in Zaio (Marokko) en dochter Habiba Chrifi-Hammoudi (54) uit Utrecht, mantelzorger, mantelzorgconsulent/coördinator, voorlichter
Nasar:
Net een gevangenis
Ik zit hier in Marokko vast en het voelt als een gevangenis. Het is heel moeilijk. Mijn medicijnen raken op. Er is ook hier Corona vastgesteld, maar het ging maar om een paar personen en het heeft zich niet verder verspreid. Het is best streng hier. Je mag alleen tot 17.00 uur naar buiten, binnen je eigen dorp en met een mondkapje op. Doe je dat niet, dan krijg je een boete. Ik wil heel graag terug naar huis, naar Nederland. Daar kennen ze mijn ziektes en weten ze wat voor medicijnen ik slik. Hier niet! Wat moet ik doen als mijn medicijnen opraken? Ik ben heel bang om hier in het ziekenhuis terecht te komen.
Vliegtuig terug
In Europa gaan veel mensen dood. In het Marokkaanse dorpje Zaio, waar ik nu verblijf, is gelukkig nog niemand overleden aan Corona, maar iedereen is bang. Vooral omdat de openbare ziekenhuizen hier grote getallen van Corona patiënten niet aan zouden kunnen. Ik probeer daarom een plekje in een vliegtuig te krijgen. Als ik dat vind, ga ik gelijk terug! Hier is het niet goed voor mij en word ik alleen maar zieker. Ik slaap ‘s nachts heel slecht. Ik ben steeds aan het malen en piekeren en de hele tijd bezig met de status van Corona in Marokko en in Nederland. Ik ben zo moe. Ik zit bijna de hele dag binnen, ik slaap en ik kijk tv. Ik heb een zuurstofapparaat waardoor ik bijna de hele dag zuurstof binnenkrijg.
Als ik wakker word, heb ik veel pijn aan mijn voeten. Mijn vrouw masseert mijn voeten tegen de pijn, maar dat helpt helaas maar voor eventjes. Daarnaast doet mijn vrouw alle zorg voor mij. Zonder haar zou ik het niet redden. Ik hoop dat ik zo spoedig mogelijk terug kan. Ik mis mijn kinderen en kleinkinderen want die zijn allemaal in Nederland. Nu is alleen aangegeven dat er mogelijk een vlucht zal gaan vanuit Casablanca en ja de vraag is: Als we weg mogen, hoe kom ik dan op de luchthaven in Casablanca? Dat is 700 km of verder weg en we moeten met de bus. Ik heb altijd extra zuurstof nodig om in leven te blijven en door allerlei andere lichamelijke klachten kan ik niet lang zitten dus zo een lange busrit zou ik waarschijnlijk niet overleven.
Dochter Habiba:
Langer leven door WhatsApp
Papa heeft een vorm van dementie, diverse lichamelijke klachten, diabetes en longfibrose. Longfibrose is een zeldzame, chronische ziekte van de longen. Dit betekent dat maar maximaal 40% van zijn longen werken. Hij heeft daardoor continu een tekort aan zuurstof waardoor hij benauwd en kortademig is. Ook moet hij thuis daarom bijna de gehele dag door extra zuurstof binnenkrijgen via een zuurstofapparaat. En daarnaast kan hij moeilijk lopen.
Toen mijn vader begin maart 2020 een ticket naar Marokko had geboekt, zeiden we allemaal: ‘Ga nou niet papa’, maar de huisarts zei: ‘Als hij het graag wil, laat hem maar gaan.’ ‘Als ik me niet lekker voel kom ik meteen terug’, zei hij. Er was begin maart voor ons nog niets alarmerends bekend rondom Corona.
Op dit moment, in Marokko, neemt een familielid hem heel af en toe mee om een rondje te rijden met de auto, maar je mag het dorp niet uit. Gelukkig heb ik hem een paar jaar geleden geleerd hoe hij moet whatsappen. Hij spreekt voicememo’s in en videobelt de hele dag naar iedereen. Zelfs naar familie die in Frankrijk, Duitsland, Spanje, België en Nederland wonen. Zijn sociale netwerk is hierdoor enorm groot geworden. Ik geloof echt dat zijn leven door het whatsappen is verlengd. Hij is veel minder eenzaam en papa kletst graag met iedereen, ondanks zijn dementie. Eigenlijk zouden alle migrantenouderen dit moeten leren. Het zou bijvoorbeeld al een wereld van verschil maken als alle migrantenouderen leren gebruik te maken van Whatsapp en een simpele tablet krijgen om eenzaamheid tegen te gaan.
Mantelzorg psychisch veel zwaarder
Het is nu voor ons en zijn vrouw veel zwaarder. Er is veel spanning. We moeten alles wat we tegen hem zeggen heel vaak herhalen. Hij maakt door zijn ziektes veel ruzie met zijn vrouw en anderen. Ik probeer haar daarom ook te ondersteunen. De afstand maakt het zwaar en veel probeer ik telefonisch te regelen. In Marokko is er geen ouderentelefoon, dus aandacht zoek je bij familie.
Tussen hoop en angst
Gelukkig hadden we veel medicijnen meegegeven aan mijn vader, maar het raakt nu op en daar maken we ons zorgen over. In het begin was hij bang terug te keren, omdat hij hoorde van anderen dat men in Nederland de ouderen liet sterven. Nu wil hij graag terug. Ik hoop dat hij voor een vlucht terug niet ver hoeft te reizen.
Dubbel
Ik ben bang dat hij daar sterft. Zonder deze gehele Corona-periode is dat al een grote angst, maar deze periode maakt de angst alleen maar groter. Als hij Corona krijgt dan is het bijna onmogelijk dat hij dat overleeft in verband met zijn longfibrose.
Als hij sterft daar, dan wordt hij daar begraven. Wat aan de ene kant fijn zou zijn voor hem want als je nu sterft in Nederland kan je niet begraven worden in Marokko. Maar het moeilijke en pijnlijke is dat wij dan geen afscheid kunnen nemen. Aan de andere kant: als hij terugkomt en hier sterft moeten wij hem hier begraven en dat wil hij absoluut niet. Maar hoe dan ook: we weten niet hoe lang hij nog te leven heeft. Mijn vader leeft nog terwijl de dokters hadden verwacht dat hij september 2019 niet meer zou halen. Uiteindelijk zien wij het zo dat Allah bepaalt wanneer iemands tijd is gekomen. Of je nu jong, oud, gezond of ziek bent.
We zijn dankbaar voor alle extra tijd die hij nog in leven is en dat maakt het nu zo dubbel omdat hij zo ver weg is. Ik maak me zo’n zorgen. Als ik hem een dag niet kan bereiken dan bekruipt mij de angst dat er iets met hem aan de hand is. En iedere keer dat ik gebeld word, krijg ik hartkloppingen omdat ik bang ben dat iemand mij belt met slecht nieuws over mijn vader.
Dit verhaal is opgehaald door Fatos Ipek Demir van OMAZ (Oudere Migranten Aan Zet).